We staan voor het karakteristieke herenhuis aan de Streekweg 173 in Hoogkarspel, schuin tegenover de Branderhoeve. Jochem Kornalijnslijper van de Stichting Joods Enkhuizen wijst naar de oostkant van het huis. ‘Daar stond destijds de serre waar jullie opa en oma met hun drie kinderen woonden. Helaas is die serre er niet meer. De huidige bewoonster had gelukkig nog een oude foto. Kijk, die heb ik hier.’ Hij opent een enveloppe en laat de foto zien. Loes en Donald van der Stam en de uit Amerika overgekomen Ronald en Susan Heidt laten hun blik over de foto glijden.
Hun joodse opa David van der Stam bezat meerdere slagerijen in Amsterdam. Zijn imperium stond bekend onder de naam Stam’s Vleeschpaleizen. Al snel na de Duitse inval besloot hij met zijn gezin te verhuizen naar Hoogkarspel. Hij huurde een deel van het huis van de alleenstaande Neeltje Brander, de dochter van een eerdere burgemeester. Het was dus geen onderduikadres. Dagelijks ging David met de trein naar Amsterdam om zaken te doen.
Ophanging
Vanwege overheidsmaatregelen werd het gezin medio 1942 gedwongen om terug te keren naar
Amsterdam. David is later dat jaar opgepakt en in januari 1943 opgehangen in kamp Amersfoort. Zijn vrouw Hilletje van Hachgenberg en de kinderen hebben de oorlog overleefd. Het is voor de kleinkinderen van David daarom een bijzondere plaats waar zij deze morgen staan.
Joods klasje
Voor Ronald is het de plek waar zijn moeder Bernardina (1928) een deel van haar jeugdjaren heeft doorgebracht. ‘Ze volgde onderwijs in Enkhuizen’, weet Jochem te vertellen en hij laat een foto zien van een joods klasje. Bernardina staat tweede van rechts. Louis (1918), de vader van Loes en Donald, was toen al volwassen. ‘Ik heb zelf een joodse achtergrond en onderzoek het verleden van joodse inwoners uit de regio. Het verhaal van David van der Stam ligt al langer op de plank’, vertelt Jochem.
Struikelsteen
Hij kwam in contact met Aly Kuik uit Hoogkarspel. ‘Zij heeft de complete stamboom van David uitgeplozen en kwam daarbij veel lezenswaardige zaken tegen. We zijn nu druk bezig om het verhaal op schrift te stellen.’ De doelstelling van de Stichting Joods Enkhuizen is om een struikelsteen (Stolpersteine) te laten plaatsen voor het huis op Streekweg 173. ‘Dit is immers het laatste adres waar David van der Stam in volledige vrijheid heeft gewoond’, licht Jochem toe.
Westerbork
Dat hun opa is vermoord, was bekend bij de kleinkinderen. Tijdens een koffiemomentje bij kinderboerderij Skik vernemen zij vele details over zijn leven. De nazaten zijn ontzettend dankbaar dat zij zo meer te weten komen over hun familiegeschiedenis. Onduidelijk blijft echter waarom David is afgevoerd naar Amersfoort en niet naar Westerbork. ‘Ik heb wel eens gehoord dat hij zich bij het verzet had aangesloten’, breng Loes in. ‘Onze vader en de moeder van Ron zaten wel in Westerbork en gingen aan het einde van de oorlog op transport. Met de laatste trein die Westerbork heeft verlaten. Die is onderweg beschoten door de Engelsen en tot stilstand gekomen. Dat is waarom zij niet in een kamp terechtkwamen. En dus ook de reden waarom wij hier vandaag kunnen zijn.’
Wie meer informatie heeft over David van der Stam kan e-mailen naar jochem@joodsenkhuizen.nl en aj-kuik@ziggo.nl.